Zagrożenia bojowe

Świadomość i analiza zagrożeń to pierwszy krok w przygotowaniach na zagrożenia:

• przeprowadzaj regularną ocenę ryzyka w celu identyfikacji potencjalnych zagrożeń i luk, wykorzystując najnowsze informacje i raporty o zagrożeniach.

Skuteczne przygotowanie wymaga odpowiednich zasobów i umiejętności:

• upewnij się, że masz środki pieniężne lub materiałowe na wzmocnienie budynków i infrastruktury, aby wytrzymać ataki powietrzne, bombardowania i ostrzał. Pomocne mogą być materiały odporne na wybuchy;
• przygotuj plan awaryjny i uwzględnić wsparcie psychologiczne, którego będziemy mogli musieć udzielić osobom najbliższym i w najbliższym otoczeniu;
• opracuj plan ewakuacji, który pozwoli szybko opuścić zagrożony teren;
• ćwicz reagowanie w sytuacjach awaryjnych;
• zawsze miej przy sobie plecak/torbę ewakuacyjny/ą 

Zapewnienie bezpieczeństwa w otoczeniu to podstawa ograniczania ryzyka:

• upewnij się, że nie przebywasz w pobliżu oczywistych lub prawdopodobnych celów wojskowych (np. koszary, lotniska, bazy paliw, budynki urzędowe) oraz celów strategicznych (np. elektrownie, stacje telewizyjne, radiowe, kluczowe mosty). Jeśli to możliwe, zawsze zachowuj co najmniej 2 km dystansu od takich obiektów;
• w miarę możliwości koordynuj swoje działania z zaleceniami lokalnego ośrodka zarządzania kryzysowego;
• konserwuj miejsce schronienia, zadbaj o higienę i wyposażenie (np. jeśli jest to budynek, pomieszczenie);
• zapoznaj się z podstawowymi procedurami pierwszej pomocy;
• zamontuj folię antyodpryskową na wszystkich oknach, bądź zabezpiecz je w inny sposób tak, aby pękające szkło nie wyrządziło krzywdy, nawet przy silnym uderzeniu.

Wymiana informacji i współpraca to klucz do efektywnego reagowania:

• upewnij się, że w trakcie i po ataku masz możliwość porozumienia się z innymi (telefony, krótkofalówki, media społecznościowe, o ile działają i jest to bezpeiczne);
• przekazuj wiadomości o sytuacji rodzinie i osobom w pobliżu, by wszyscy wiedzieli, gdzie szukać pomocy;
• monitoruj lokalne komunikaty kryzysowe, by orientować się, kiedy będzie bezpiecznie się poruszać.

Gdy zagrożenia się rozwijają, realizuj ustalony wcześniej plan, ale jednocześnie reaguj elastycznie, dostosowując działania do zmieniających się okoliczności:

• unikaj niepotrzebnych aktywności na świeżym powietrzu, zwłaszcza w okresach zwiększonego zagrożenia. Korzystaj z wyznaczonych bezpiecznych tras i chronionych obszarów, kiedy tylko jest to możliwe;
• gdy tylko pojawi się pierwsza informacja/sygnał o bombardowaniu natychmiast powiadom osoby w najbliższym otoczeniu i udaj się do schronienia;
• jeżeli jesteś w pojeździe, natychmiast wyjdź z pojazdu i znajdź najbliższą osłonę;
• jeżeli poruszasz się pieszo, to natychmiast padnij na ziemię. Połóż się całkowicie płasko, trzymając usta lekko otwarte, aby zminimalizować ryzyko obrażeń wewnętrznych spowodowanych falami uderzeniowymi;
• jeżeli możesz to zrobić bezpiecznie, nie narażając się na dalsze niebezpieczeństwo, turlaj się lub czołgaj się do rowu, za solidną ścianę, skałę lub budynek. Jeśli jesteśmy w pomieszczeniu, trzymaj się z dala od okien, kładź się płasko na brzuchu, zakrywaj głowę i trzymaj usta lekko otwarte;
• jeżeli nie masz żadnej osłony, połóż się tak nisko przy ziemi, jak to możliwe. Pamiętaj, że większość odłamków z eksplozji unosi się w górę w kształcie stożka;
• nie ruszaj się, dopóki nie będziesz pewny, że atak się zakończył. Bądź przygotowany na odczekanie dłuższego czasu (np. 20 minut), aby upewnić się, że nie nastąpią żadne dodatkowe ataki;
• jeżeli jesteś w budynku, natychmiast połóż się na ziemi i odsuń od okien. Jeśli jest bezpiecznie, udaj się do wyznaczonego lub wybranego wcześniej miejsca schronienia.

Po ustaniu zagrożenia dokonaj oceny i wyciągnij wnioski na przyszłość:

• po ustąpieniu zagrożenia wynikającego z bombardowania, ostrzału lub ataku lotniczego, przemyśl sytuację, w której się znalazłeś, szczególnie pod kątem przyczyn i skutków ew. zniszczeń, odniesionych ran, powstania zagrożenia, zastosowanych środków ochronnych, itd.;
• przeanalizuj swoje zachowanie podczas zagrożenia – czy miałeś przygotowany plan, odpowiednie zapasy i umiejętności, które pomogły Ci przetrwać;
• zidentyfikuj błędy, które mogły wpłynąć na Twoje bezpieczeństwo, np. brak znajomości tras ewakuacyjnych; 
• oceń, jak Twoja społeczność (rodzina, sąsiedzi, lokalne grupy) zareagowała na zagrożenie np. czy mieliście plan? czy działania były skoordynowane? czy komunikacja była wystarczająco skuteczna;
• uwzględnij swoje doświadczenia w ewaluacji przygotowania do zagrożeń np. poprzez dopracowanie planu reagowania lub przemyślenie procedur. 

Odporność na przyszłe zagrożenia wymaga zaangażowania i systematycznego działania:

• naucz się podstaw rozpoznawania zagrożeń;
• weź udział w szkoleniach z pierwszej pomocy lub medycyny taktycznej; 
• poznaj techniki zarządzania stresem i radzenia sobie w sytuacjach zagrożenia; 
• rozmawiaj, regularnie aktualizuj i ćwicz z bliskimi plany awaryjne i ewakuacyjne; 
• rozwijaj krytyczne myślenie;
• jeżeli to możliwe, korzystaj z pomocy psychologicznej, umawiając się na sesje lub korzystając z poradnictwa przy wsparciu istniejącej infrastruktury medycznej.

Świadomość i analiza zagrożeń to pierwszy krok w przygotowaniach na zagrożenia:

• przeprowadzaj regularną ocenę ryzyka w celu identyfikacji potencjalnych zagrożeń i luk, wykorzystując najnowsze informacje i raporty o zagrożeniach.

Skuteczne przygotowanie wymaga odpowiednich zasobów i umiejętności:

• upewnij się, że znasz obszar, na którym planujesz poruszać się. Jeśli nie wiesz czy dany obszar jest na pewno bezpieczny, to przed wejściem na nowe lub niepewne obszary skonsultuj się z lokalnym ośrodkiem zarządzania kryzysowego, wojskiem lub Policją.
• używamy dostępnych narzędzi mapowania, aby komunikować znane zagrożenia i udostępniać bezpieczne trasy bliskim osobom oraz władzom. Podczas podróży po obszarach wysokiego ryzyka zawsze miej przy sobie najnowsze mapy.
• upewnij się, że umiesz identyfikować i bezpiecznie postępować w sytuacji zagrożenia ze strony min, niewybuchów, pułapek.

Zapewnienie bezpieczeństwa w otoczeniu to podstawa ograniczania ryzyka:

• upewnij się, że nie przebywasz w pobliżu oczywistych lub prawdopodobnych celów wojskowych (np. koszary, lotniska, bazy paliw, budynki urzędowe) oraz celów strategicznych (np. elektrownie, stacje telewizyjne, radiowe, kluczowe mosty). Jeśli to możliwe, zawsze zachowuj co najmniej 2 km dystansu od takich obiektów;
• w miarę możliwości koordynuj swoje działania z zaleceniami służb lub lokalnego ośrodka zarządzania kryzysowego;

Wymiana informacji i współpraca to klucz do efektywnego reagowania:

• skontaktuj się, jeżeli to możliwe i bezpieczne z władzami, podaj szczegółowe informacje na temat lokalizacji, rodzaju materiału wybuchowego oraz wszelkich obrażeń i szkód;
• po zgłoszeniu incydentu utrzymuj kontakt z bliskimi i oczekuj na dalsze instrukcje od służb; 
• oznacz wyraźnie obszar za pomocą kamieni, chorągiewek lub innych znaczników, aby uniemożliwić innym osobom wejście do strefy zagrożenia.

Gdy zagrożenia się rozwijają, realizuj ustalony wcześniej plan, ale jednocześnie reaguj elastycznie, dostosowując działania do zmieniających się okoliczności:

Zawsze trzymaj się znanych lub wyznaczonych ścieżek

Zawsze poruszaj się dobrze utartymi, oznakowanymi trasami lub „bezpieczniejszymi ścieżkami”, którymi często poruszają się miejscowi i które są znane jako bezpieczne. Ścieżki te zostały zazwyczaj ocenione lub oczyszczone przez ekspertów ds. usuwania min lub władze.

Trzymaj się środka ścieżki, ponieważ krawędzie mogą być zaminowane. Zawsze poruszaj się w wyznaczonych parametrach ścieżki, aby uniknąć naruszenia ukrytych materiałów wybuchowych.

Pytaj innych, szczególnie miejscowych, o wskazówki: W razie wątpliwości pytaj o najbezpieczniejsze ścieżki, ponieważ często mają oni cenne informacje na temat aktualnych warunków. Jeśli to możliwe, pozwalaj miejscowym iść przodem, ale zawsze oceniaj ryzyko przed kontynuowaniem przemieszczania się.

Jeśli nie jesteś pewny, czy droga lub ścieżka jest bezpieczna, nie korzystaj z niej. Szukaj alternatywnych tras, a jeśli nie ma bezpieczniejszej ścieżki, odwołaj plany podróży, dopóki nie uzyskasz więcej informacji.

Unikaj niebezpiecznych obszarów

• pamiętaj, że obszar niebezpieczny jest zaznaczany w różny sposób – tablicami, znakami, wiszącymi na gałęziach, płotach, itd., przedmiotami, kopcami na drodze lub kamieniami, itd.;

• unikaj wchodzenia do domów lub budynków, które są niezamieszkane, szczególnie jeśli otaczające je budynki są zamieszkane. Mogły być one zaminowane lub używane jako kryjówki dla materiałów wybuchowych;
• unikaj obszarów w pobliżu dawnych linii frontu, opuszczonych placówek wojskowych, punktów kontrolnych, okopów i rowów, ponieważ są to główne miejsca występowania min lądowych i niewybuchów;
• trzymaj się z dala od starych i nowych baz wojskowych, terenów o podwyższonym poziomie ochrony oraz ewentualnych celów militarnych. Są one często silnie zaminowane lub pełne pułapek;
• unikaj obszarów zarośniętych i ruin. Ruiny, zarośnięte obszary i inne opuszczone miejsca mogą być szczególnie niebezpieczne, ponieważ trudno je oczyścić i często znajdują się w nich ukryte ładunki wybuchowe;
• nigdy nie oddalaj się od zabezpieczonej ścieżki. Unikaj poruszania się wzdłuż poboczy dróg, ponieważ obszar ten jest często zaminowany lub pełen pułapek.

Rozpoznaj znaki ostrzegawcze

Zawsze zwracaj uwagę na oznaki mogące wskazywać na obecność materiałów wybuchowych w danym obszarze, w tym:

• nienaruszone lub uszkodzone przewody wyzwalające, widoczne bezpieczniki lub nietypowe obiekty;
• skrzynki z amunicją, zużyte zawleczki min lub klucze do detonatorów;
• zniszczony grunt lub nietypowe przemieszczenia roślinności (wskazujące na możliwe umiejscowienie min);
• ślady wcześniejszych walk, takie jak kratery po bombach, odłamki, czy zniszczone pojazdy;
• widoczna liczba osób z amputacjami;
• brak ruchu pieszego lub pojazdów na obszarze, który mógłby być w innym przypadku użytkowany.

Jeżeli natrafisz na jeden ładunek wybuchowy, prawdopodobnie w okolicy jest ich więcej. 

Przed wejściem na teren zagrożony

• przed wejściem na teren zagrożony wybuchem przygotuj jasny plan ewakuacji awaryjnej. Rozpoznaj najszybszą i najbezpieczniejszą drogę wyjścia z tego obszaru i upewnij się, że wszyscy z którymi przemieszczasz się znają procedurę;
• zabierz ze sobą rozszerzoną apteczkę i upewnij się, że co najmniej jedna osoba (jeśli przemieszczamy się grupą) jest przeszkolona w zakresie opieki nad osobami z urazami, w tym w zakresie stosowania opaski uciskowej i innych technik ratujących życie;
• w rejonach wysokiego ryzyka bezpieczniej jest pozostać na miejscu i czekać na profesjonalną ewakuację, niż podejmować próbę ewakuacji bez odpowiedniego wsparcia.

Działania po wykryciu urządzeń wybuchowych

• zatrzymaj się natychmiast, jeśli zauważysz lub podejrzewasz obecność ładunku wybuchowego, takiego jak mina, niewybuch lub min-pułapka;
• nigdy nie dotykaj, nie przenoś ani nie próbuj rozbrajać urządzenia, bez względu na jego wygląd;
• zachowuj spokój, aby uniknąć paniki. Unikaj gwałtownych ruchów;
• komunikuj się jasno, ostrzegaj innych, krzycząc: „Stop! Przestańcie iść! Tu są materiały wybuchowe!” Upewnij się, że wszyscy natychmiast zatrzymują się; 
• ostrożnie wracaj po swoich krokach. Idź tą samą drogą, którą przyszedłeś zwracając uwagę na podłoże, aby uniknąć innych potencjalnych zagrożeń; 

Znalezienie się na obszarze zaminowanym – pieszo

• natychmiast zatrzymaj się, gdy zdasz sobie sprawę, że znajdujesz się na polu minowym;
• głośno ostrzegaj innych w pobliżu, krzycząc: „Stop! Przestańcie iść! Tu są miny!”;
• nigdy nie spiesz się, by pomóc poszkodowanemu, ani nie próbuj udzielać mu pierwszej pomocy na polu minowym, gdyż może to spowodować dodatkowe obrażenia;
• uważnie sprawdzaj, czy w pobliżu nie ma widocznych śladów min lub drutów potykających (zerwanie lub pociągnięcie go powoduje zapłon).
• pozostawaj w bezruchu i czekaj na profesjonalną pomoc. Nie podejmuj niepotrzebnego ryzyka, próbując odejść samodzielnie.
• ruszaj się tylko wtedy, gdy jest to niezbędne i nie ma pomocy: Jeśli nie można skontaktować się z pomocą, powoli i spokojnie cofaj się dokładnie tą samą drogą, aby opuścić obszar. Zawsze obserwuj ziemię pod kątem potencjalnych zagrożeń.
• nigdy nie próbujemy ratować poszkodowanego samodzielnie. Poczekaj na specjalistów do usuwania min lub pomoc medyczną. Nie podejmuj ryzyka.

Znalezienie się na obszarze zaminowanym – w pojeździe

• jeżeli podejrzewasz, że wjechałeś na pole minowe, zatrzyma pojazd i nie ruszaj się z miejsca, nie próbuj cofać ani skręcać pojazdem, ponieważ może to spowodować detonację; 
• zachowaj spokój i jeśli to możliwe, pozostań w pojeździe, ponieważ w okolicy mogą znajdować się kolejne miny;
• nie używaj klaksonu, ponieważ może to wywołać detonacje; 
• czekaj na pomoc; 
• jeżeli opuszczenie pojazdu jest nieuniknione:
• wychodzimy przez tylne drzwi lub, jeśli to konieczne, zbijamy tylną szybę;
• idziemy tymi samymi śladami kół w kierunku, z którego przybyliśmy, utrzymując dystans 50 m między osobami;
• przechodzimy w bezpieczne miejsce i czekamy na pomoc.

Inne ogólne wytyczne bezpieczeństwa dotyczące min, niewybuchów i bomb kasetowych

• nigdy nie dotykaj, nie kop i nie uderzaj w minę, niewybuch ani żaden inny ładunek wybuchowy;
• nigdy nie próbuj przesuwać ani rozbrajać żadnego urządzenia wybuchowego;
• jeżeli jest to możliwe, oznacz obszar, w którym znaleziono ładunek wybuchowy, za pomocą kamieni, patyków lub innych dostępnych materiałów, aby uniemożliwić innym osobom wejście na teren niebezpieczny.
• zgłaszaj obecność materiałów wybuchowych lokalnym władzom, wojsku, Policji lub ośrodkowi zarządzania kryzysowego.
• jeżeli to możliwe i bezpieczne, używamy telefonu, aby zapisać współrzędne GPS ładunku wybuchowego lub rysuj mapę miejsca znalezienia ładunków, aby pomóc władzom w ich zlokalizowaniu.

Po ustaniu zagrożenia dokonaj oceny i wyciągnij wnioski na przyszłość:

• przemyśl sytuację, w której się znalazłeś, szczególnie pod kątem przyczyn i skutków ew. zniszczeń, odniesionych ran, powstania zagrożenia, zastosowanych środków ochronnych, itd.

• przeanalizuj swoje zachowanie podczas zagrożenia – czy miałeś przygotowany plan, odpowiednie zapasy i umiejętności, które pomogły Ci przetrwać;
• zidentyfikuj błędy, które mogły wpłynąć na Twoje bezpieczeństwo, np. brak znajomości tras ewakuacyjnych; 
• oceń, jak Twoja społeczność (rodzina, sąsiedzi, lokalne grupy) zareagowała na zagrożenie np. czy mieliście plan? czy działania były skoordynowane? czy komunikacja była wystarczająco skuteczna;
• uwzględnij swoje doświadczenia w ewaluacji przygotowania do zagrożeń np. poprzez dopracowanie planu reagowania lub przemyślenie procedur. 

Odporność na przyszłe zagrożenia wymaga zaangażowania i systematycznego działania:

• naucz się podstaw rozpoznawania zagrożeń;
• weź udział w szkoleniach z pierwszej pomocy lub medycyny taktycznej; 
• poznaj techniki zarządzania stresem i radzenia sobie w sytuacjach zagrożenia; 
• rozmawiaj, regularnie aktualizuj i ćwicz z bliskimi plany awaryjne i ewakuacyjne; 
• rozwijaj krytyczne myślenie;
• jeżeli to możliwe, korzystaj z pomocy psychologicznej, umawiając się na sesje lub korzystając z poradnictwa przy wsparciu istniejącej infrastruktury medycznej.

Świadomość i analiza zagrożeń to pierwszy krok w przygotowaniach na zagrożenia:

• bądź na bieżąco z najnowszymi wydarzeniami w okolicy, w tym z wyglądem i zachowaniem stron konfliktu (np. mundury) oraz obszarami budzącymi obawy. Ta wiedza może znacznie zwiększyć Twoją świadomość sytuacyjną;
• unikaj obszarów, w których niedawno doszło do walk, strzelanin lub innych gwałtownych incydentów;
• zawsze zachowuj czujność, szczególnie w pobliżu potencjalnych celów, takich jak punkty kontrolne, stanowiska wojskowe i miejsca o znaczeniu strategicznym;
• zawsze oceniaj swoje otoczenie i identyfikuj pobliskie osłony — takie, żeby Cię nie zauważono i abyś mógł osłonić się przed strzałem. W budynkach rozpoznaj drogi wyjścia i bezpieczne osłony.

Skuteczne przygotowanie wymaga odpowiednich zasobów i umiejętności:

• upewnij się, że masz i wypełniłeś kartę pierwszej pomocy/kartę życia (ang. Proof of Life), która zawiera kluczowe informacje, takie jak grupa krwi i wszelkie istotne warunki zdrowotne, które mogą być kluczowe dla powrotu do zdrowia w przypadku, kiedy zostałeś ranny lub dostałeś się do niewoli.

Zapewnienie bezpieczeństwa w otoczeniu to podstawa ograniczania ryzyka:

• upewnij się, że nie przebywasz w pobliżu oczywistych lub prawdopodobnych celów wojskowych (np. koszary, lotniska, bazy paliw, budynki urzędowe) oraz celów strategicznych (np. elektrownie, stacje telewizyjne, radiowe, kluczowe mosty). Jeśli to możliwe, zawsze zachowuj co najmniej 2 km dystansu od takich obiektów;
• w miarę możliwości koordynuj swoje działania z zaleceniami służb lub lokalnego ośrodka zarządzania kryzysowego;

Wymiana informacji i współpraca to klucz do efektywnego reagowania:

• reaguj na sygnały alarmowe i ostrzegawcze przekazywane są przez syreny alarmowe (niektóre syreny posiadają możliwość emitowania alarmów i komunikatów głosowych) oraz środki masowego przekazu – radio i telewizję. W niektórych gminach, powiatach i województwach wykorzystywane są także inne sposoby informowania ludności np. wiadomościami tekstowymi (SMS) poprzez sieć telefonii komórkowej, megafony oraz powiadamianie od domu do domu;
• unikaj plotek i niesprawdzonych doniesień – w warunkach wojny hybrydowej dezinformacja jest powszechna;
• informuj napotkanych ludzi o zagrożeniach np. ostrzale itd.

Gdy zagrożenia się rozwijają, realizuj ustalony wcześniej plan, ale jednocześnie reaguj elastycznie, dostosowując działania do zmieniających się okoliczności:

Rozpoznawaj znaki ostrzegawcze:

• miejsca publiczne wydają się niezwykle puste i mniej zatłoczone;
• ludzie poruszają się szybciej niż zwykle, trzymają się blisko ścian lub chodzą w pozycji kucającej;
• wzrasta obecność uzbrojonych osób (wojska, policji lub milicji);
• ludzie przebywają na dachach lub wyżej położonych stanowiskach i obserwują horyzont;
• obserwuje się obecność lornetek i aktywność snajperów;
• pojazdy poruszające się nieregularnie lub z dużą prędkością z wielu kierunków;
• zwierzęta (ptaki, bydło) nagle rozpraszają się lub odlatują bez wyraźnej przyczyny.
• unikaj gromadzenia informacji, nie próbuj obserwować, kto strzela i dlaczego. Jeśli możesz ich zobaczyć, oni mogą zobaczyć ciebie; 
• jeżeli jesteś w osłoniętym miejscu, zazwyczaj bezpieczniej jest tam pozostać. Oceniaj swoją sytuację co kilka sekund; 
• musisz zrozumieć za czym się chowasz. Twarda osłona, taka jak beton lub skały, chroni przed kulami. Miękka osłona (krzaki, szkło lub pojedyncze ściany z cegieł) tylko nas ukrywa, ale nie zatrzyma pocisku;
• poruszaj się tylko wtedy, gdy jest to konieczne. Jeśli potrzebujesz lepszej osłony, poczekaj chwilę w spokoju, a potem poruszaj się szybko, pochylając się nisko i pozostań w bezruchu, gdy już znajdziesz się w bezpiecznym miejscu;
• trzymaj się swojej grupy, ale zachowuj 3–5 metrów odległości między każdą osobą, aby zmniejszyć ryzyko związane z materiałami wybuchowymi; 
• jeżeli to możliwe, powiadom władze i bliskich o swojej lokalizacji. 

Podczas poruszania się pieszo

• natychmiast połóż się płasko na ziemię i czołgaj się poza zasięg wzroku, jeśli uważasz, że jesteś celem; 
• znajdź twardą osłonę. Wykorzystuj solidne przedmioty, obiekty, takie jak betonowe ściany lub skały, aby osłonić się przed kulami;
• nie krzycz i nie wykonuj gwałtownych ruchów. Zachowaj spokój i unikaj biegania;
• chroń się przed eksplozjami. Połóż się płasko, zakryj głowę i otwórz usta, aby chronić uszy przed skutkami eksplozji; 
• przemieszczaj się od osłony do osłony, aż znajdziesz się poza niebezpieczeństwem.

Podczas przebywania w budynku

• unikaj odsłoniętych miejsc. Trzymaj się z dala od okien, balkonów i dachów;
• natychmiast połóż się płasko na podłodze; 
• przenieś się do bezpieczniejszych obszarów. Czołgaj się do wewnętrznego pomieszczenia lub korytarza z twardą osłoną. Trzymaj się z dala od szklanych okien, aby uniknąć obrażeń od odłamków; 
• rozpoznaj materiał, z którego wykonana jest ściana–różnica między ścianami nośnymi (twarda osłona) a ścianami działowymi (lekka osłona); 

Podczas przemieszczania się pojazdem

• jeżeli to możliwe, powiadamiamy innych o swojej lokalizacji; 
• trzymaj głowę i ciała nisko. Jeśli pojazd jest w ruchu, pozostań tak nisko, jak to możliwe: jeżeli strzały padają z przodu: jeśli pojazd nie został trafiony, powoli cofamy się. Gdy znajdziemy się w bezpiecznej odległości, zawracamy i opuszczamy teren; jeżeli strzały padają od tyłu: jeżeli droga jest wolna, jedziemy do przodu nie skręcając; jeżeli strzały padają z boku lub z wielu kierunków: zatrzymujemy samochód, pozostajemy nisko i szukamy twardej osłony;

• pozostaw silnik włączony na wypadek, gdybyś musiał szybko odjechać;
• tylko blok silnika i felgi kół zapewniają ochronę przed kulami. Chowanie się pod pojazdem nie zapewni ochrony; 
• po dotarciu do bezpiecznego miejsca upewnij się, że wszyscy są z nami (nie wysiedli, nie pozostawiliśmy nikogo) i są bezpieczni. Jeśli ktoś jest ranny, udziel pierwszej pomocy i jak najszybciej zwróć się po pomoc medyczną.

Po ustaniu zagrożenia dokonaj oceny i wyciągnij wnioski na przyszłość:

• przemyśl sytuację, w której się znalazłeś, szczególnie pod kątem przyczyn i skutków ew. zniszczeń, odniesionych ran, powstania zagrożenia, zastosowanych środków ochronnych, itd.
• przeanalizuj swoje zachowanie podczas zagrożenia – czy miałeś przygotowany plan, odpowiednie zapasy i umiejętności, które pomogły Ci przetrwać;
• zidentyfikuj błędy, które mogły wpłynąć na Twoje bezpieczeństwo, np. brak znajomości tras ewakuacyjnych; 
• oceń, jak Twoja społeczność (rodzina, sąsiedzi, lokalne grupy) zareagowała na zagrożenie np. czy mieliście plan? czy działania były skoordynowane? czy komunikacja była wystarczająco skuteczna;
• uwzględnij swoje doświadczenia w ewaluacji przygotowania do zagrożeń np. poprzez dopracowanie planu reagowania lub przemyślenie procedur. 

Odporność na przyszłe zagrożenia wymaga zaangażowania i systematycznego działania:

• naucz się podstaw rozpoznawania zagrożeń;
• weź udział w szkoleniach z pierwszej pomocy lub medycyny taktycznej; 
• poznaj techniki zarządzania stresem i radzenia sobie w sytuacjach zagrożenia; 
• rozmawiaj, regularnie aktualizuj i ćwicz z bliskimi plany awaryjne i ewakuacyjne; 
• rozwijaj krytyczne myślenie;
• jeżeli to możliwe, korzystaj z pomocy psychologicznej, umawiając się na sesje lub korzystając z poradnictwa przy wsparciu istniejącej infrastruktury medycznej.