Wojna hybrydowa

Świadomość i analiza zagrożeń to pierwszy krok w przygotowaniach na zagrożenia. Pozwala zrozumieć różnorodność zagrożeń i odpowiednio dostosować plan działania.

• uświadom sobie, że zagrożenia mogą przybrać różne formy: od bezpośrednich walk, przez miny i improwizowane ładunki wybuchowe (IED), aż po ataki chemiczne, fosforowe oraz działania kognitywne, PSYOPs i dezinformację;
• sprawdź, które terytoria są okupowane (pamiętaj o dezinformacji) – różne obszary mogą wymagać innych procedur bezpieczeństwa;
• wojna może oznaczać zaminowanie poboczy, polnych ścieżek, opuszczonych budynków. W regionach objętych konfliktem stosuj się do oficjalnych zaleceń: poruszaj się tylko wyznaczonymi drogami, unikaj nieoznaczonych terenów i nie dotykaj podejrzanych przedmiotów;
• bądź świadomy możliwych głównych form agresji:
  • ostrzały artyleryjskie; 
  • ataki chemiczne (rozpoznaj oznaki, takie jak nagłe omdlenia grupy osób, ostry zapach, podrażnienia skóry i błon śluzowych);
  • broń fosforowa (charakterystyczny biały dym, intensywny blask, gryzący zapach);
  • akty terroru;
  • działania hybrydowe (mogą być prowadzone przez komponenty militarne i niemilitarne) – np. dezinformacja, fałszywe komunikaty o ewakuacji lub pomocy humanitarnej czy próby manipulacji w mediach społecznościowych.

Skuteczne przygotowanie wymaga odpowiednich zasobów i umiejętności. Dzięki nim możesz zminimalizować ryzyko utraty zdrowia i życia:

• Zgromadź niezbędne zasoby dla siebie i rodziny
  • plecak ewakuacyjny ;
  • środki pomocy medycznej (rozszerzona apteczka);
  • rodzinny plan kryzysowy
  • miejsce schronienia
  • narzędzia do komunikacji (telefon, radio, powerbank) – pamiętaj o bezpieczeństwie danych (nie przechowuj w telefonie wrażliwych informacji – sms, zdjęcia – np. strategicznych o ruchach wojsk, planach obronnych, zdjęć uzbrojenia itp.);
  • maseczkę, chustę lub inny materiał do zabezpieczenia dróg oddechowych;
  • poznaj sposoby oczyszczania wody (gotowanie, filtry turystyczne, tabletki uzdatniające) – konflikt może doprowadzić do przerw w dostawach czystej wody.
  • zdobądź wiedzę z rozpoznawania min i IED: ucz się odróżniać podejrzane obiekty (np. kable, baterie, porzucone paczki, świeżo kopana ziemia);

Aby zwiększyć szanse szybkiego odnalezienia dziecka w przypadku rozdzielenia, przygotuj i przechowaj podstawowe informacje w sposób bezpieczny i łatwo dostępny:

Przygotuj kartę identyfikacyjną dla dziecka która powinna zawierać: 

• imię i nazwisko dziecka;
• datę urodzenia;
• kontakt do rodziców lub opiekunów (numer telefonu, e-mail);
• adres zamieszkania;
• grupę krwi, jeśli jest znana.

Warto dodać informację o alergiach, przyjmowanych lekach lub schorzeniach przewlekłych.

Umieść kopię w bezpiecznym miejscu:

• przechowuj kartę identyfikacyjną w plecaku, kieszeni ubrania dziecka lub w łatwo dostępnej kieszeni jego torby;
• zadbaj, aby dane były zabezpieczone przed zniszczeniem – np. w wodoodpornej kopercie lub laminowane.

Zrób aktualne zdjęcie dziecka:

• zdjęcie powinno być wyraźne i przedstawiać aktualny wygląd dziecka;
• przechowuj je w formie cyfrowej (na telefonie lub w chmurze) oraz w wersji papierowej.

Poinstruuj dziecko:

• wytłumacz, do czego służy karta identyfikacyjna i gdzie jest przechowywana;
• naucz dziecko, aby w przypadku zagubienia pokazało ją zaufanej osobie dorosłej, np. funkcjonariuszowi policji.

Naucz dzieci podstawowych zasad: 

„Jeśli to nie moje, nie bierz!”

Co oznaczają znaki „Uwaga, Miny!”, symbole czaszki, czerwone taśmy.

Cztery podstawowe gesty: 

„Bądź ostrożny!”
„Nie dotykaj!” 
„Nie podchodź!” 
„Zawołaj dorosłego!” 

Zapewnienie bezpieczeństwa w otoczeniu to podstawa ograniczania ryzyka:

• używaj tylko oficjalnie oznaczonych dróg (asfaltowych, betonowych). Unikaj poboczy, lasów, opuszczonych budynków, pojazdów i punktów kontrolnych, które mogą być zaminowane;
• jeśli to możliwe, sprawdź aktualne informacje służb czy dana trasa została sprawdzona przez specjalistów (wojsko, policję, saperów);
• wchodź do wyzwolonego budynku dopiero po sprawdzeniu go przez specjalistów (wojsko, policję, saperów);
• unikaj prac budowlanych i polowych w okolicach potencjalnie zaminowanych (pod gruzami, w ziemi mogą być ukryte ładunki);
• jeśli zauważysz podejrzany przedmiot (mina, ukryty ładunek), natychmiast się zatrzymaj i wycofaj po własnych śladach;
• nigdy nie dotykaj, nie próbuj przesuwać, niszczyć czy rozbrajać ładunków. Wezwij odpowiednie służby;
• oznacz strefę zagrożenia (jaskrawa szmatka, patyk z napisem „MINA”, stosy kamieni) i ostrzeż innych;
• unikaj używania telefonów komórkowych tuż przy podejrzanym obiekcie (możliwość zdalnej detonacji);
• poznaj lokalizację najbliższych schronów lub miejsc schronienia np. piwnic mogących pełnić funkcję bezpiecznych stref;
• w budynku wybieraj pomieszczenie wewnętrzne, najlepiej za dwiema ścianami od zewnętrznej fasady (np. korytarz, łazienka);
• w terenie otwartym – staraj się znaleźć jakiekolwiek obniżenie terenu (dół, rów), padnij na ziemię i osłoń głowę;
• jeśli trwa ostrzał lub inna forma ataku, ułatwiaj ewakuację osobom szczególnie wrażliwym (dzieci, seniorzy, chorzy, niepełnosprawni).

Wymiana informacji i współpraca to klucz do efektywnego reagowania:

• reaguj na sygnały alarmowe i ostrzegawcze przekazywane są przez syreny alarmowe (niektóre syreny posiadają możliwość emitowania alarmów i komunikatów głosowych) oraz środki masowego przekazu – radio i telewizję. W niektórych gminach, powiatach i województwach wykorzystywane są także inne sposoby informowania ludności np. wiadomościami tekstowymi (SMS) poprzez sieć telefonii komórkowej, megafony oraz powiadamianie od domu do domu;
• unikaj plotek i niesprawdzonych doniesień – w warunkach wojny hybrydowej dezinformacja jest powszechna;
• informuj napotkanych ludzi o zagrożeniach np. zaminowanych obszarach, zagrożeniach chemicznych, fosforowych itd.

Komunikacja z agresorem

• Co możesz zrobić przed pierwszym kontaktem:
  • bądź świadomy, że taka sytuacja jest możliwa;
  • wyobraź sobie, siebie w takiej sytuacji;
  • zastanów się, jakie zachowanie byłoby optymalne;
  • bądź przygotowany;
• Pierwszy kontakt w strefie publicznej:
  • opanuj własne emocje;
  • oceń sytuację, w której się znalazłeś;
  • usuń elementy mogące wywoływać agresję;
• Nie rozpoczynaj rozmowy z agresorem. Jeżeli do niej dojdzie, to:
  • nie przerywaj jego wypowiedzi;
  • odpowiadaj zwięźle i zrozumiale na pytania;
• Staraj się utrzymać atmosferę dobrego kontaktu, ponieważ w ten sposób bądź może:
  • obniżysz emocje agresora;
  • będziesz mógł bezpiecznie się oddalić;
  • wpłyniesz pozytywnie na agresora;
• Po zakończeniu rozmowy oddal się w bezpieczne miejsce
• Komunikacja z aktywnym agresorem w obiekcie:
  • opanuj własne emocje;
  • dostosuj się do poleceń agresora;
  • nie przerywaj wypowiedzi;
  • rozważ swoją odpowiedź;
  • rozważ posługiwanie się językiem zrozumiałym dla agresora;
  • niech agresor zobaczy w tobie człowieka;
  • stwórz atmosferę dobrego kontaktu;
• Czego nie robić:
  • nie prowokuj;
  • nie utrzymuj uciążliwego kontaktu wzrokowego;
  • nie pokazuj, że jesteś negatywnie nastawiony;
  • nie okazuj powiązań i zdolności militarnych;
  • nie okazuj powiązań urzędniczych;
  • nie żartuj;
  • nie obrażaj;
  • nie utrudniaj.
• Miej wolę przeżycia.

Gdy zagrożenia się rozwijają, realizuj ustalony wcześniej plan, ale jednocześnie reaguj elastycznie, dostosowując działania do zmieniających się okoliczności:

• podczas ostrzału artyleryjskiego padnij na ziemię, osłoń głowę dłońmi lub plecakiem, nogi kieruj w stronę potencjalnego wybuchu;
• po pierwszym ostrzale odczekaj chwilę (często pojawia się druga fala);
• jeśli to możliwe, po ustaniu ognia szybko przejdź do bezpieczniejszego schronienia;
• w przypadku ostrzału podczas poruszania się pojazdem poproś kierowcę o zatrzymanie pojazdu, opuść drogę i połóż się na ziemi z dala od pojazdu (jednak najpierw oceń ryzyko min i zweryfikuj, czy teren jest sprawdzony i oznaczony przez specjalistów (wojsko, policja, saperzy). Jeśli teren jest nieoznaczony (pole, las), pozostań wzdłuż pobocza, nie wbiegaj na nieoznaczony obszar;
• sprawdź, czy ktoś nie został ranny – udziel pierwszej pomocy lub wezwij służby o ile to możliwe;

• w wypadku ataku chemicznego opuść teren skażenia, oddychaj spokojnie (bez szybkich i gwałtownych wdechów), staraj się nie dotykać podejrzanych substancji. Jeśli jesteś w budynku, przejdź na wyższą kondygnację, zamknij okna i uszczelnij pomieszczenie;
• w przypadku gdy użyto fosforu zdejmij zanieczyszczoną odzież, utrzymuj ranę w wodzie, jeżeli to niezbędne usuń cząstki fosforu zdezynfekowanym narzędziem. Okryj ranę mokrą gazą i wezwij pomoc.
• Pierwsza pomoc taktyczna stosuj zasadę „złotej godziny”: 
  • postaraj się, by poszkodowany otrzymał fachową pomoc w ciągu 60 minut od urazu;
  • zlokalizuj krwawienie, tamuj je uciskiem bezpośrednim lub opaską uciskową (tylko przy masywnych krwotokach kończynowych);
  • zachowaj drożność dróg oddechowych, w razie braku oddechu rozpocznij RKO;
  • uraz głowy z podejrzeniem wstrząśnienia mózgu wymaga konsultacji medycznej;
  • W przypadku ran drążących/postrzałowych klatki piersiowej zastosuj opatrunek na rany penetracyjne klatki piersiowej BCS (Bolin Chest Seal);
  • Do przemywania ran stosuj chlorek sodu 0,9%;
  • Przy oparzeniach chłodzenie letnią wodą do ustąpienia bólu, następnie załóż suchy opatrunek jałowy. Jeśli nie masz dostępu do wody możesz zastosować opatrunek hydrożelowy – jeśli posiadasz w apteczce;
  • W przypadku poparzenia oczu płucz obficie czystą wodą lub chlorkiem sodu 0,9%;
  • Jeśli doszło do złamania kończyny zastosuj unieruchomienie za pomocą sprzętu przygodnego lub dedykowanych szyn. Jeśli nie masz nic do unieruchomienia wykorzystaj elementy ubioru poszkodowanego;
  • Przy rozerwaniu powłok brzusznych i wytrzewieniu okryj ranę opatrunkiem jałowym, obficie zwilż czystą wodą lub chlorkiem sodu 0,9% i szczelnie przyklej folię plastrami/taśmą naprawczą (srebrna taśma) do skóry poszkodowanego.
• Podstawowe zasady podczas ewakuacji:
  • ewakuacja zwykle ogłaszana jest przez władze (radio, aplikacje, media społecznościowe). weryfikuj komunikaty w kilku źródłach – w warunkach wojny hybrydowej może być szeroka dezinformacja.
  • W przypadku ewakuacji samodzielnej, sprawdź czy jest bezpiecznie, zweryfikuj źródła informacji i zaplanuj kilka alternatywnych tras; 
  • zabierz dokumenty, gotówkę, leki, zrób zdjęcie dziecku przed wyjazdem (na wypadek rozdzielenia) – zobacz szerzej niezbędnik 
  • pomagaj osobom wrażliwym, stosuj się do zaleceń służb po dojeździe do punktu docelowego (lub pośredniego) zgłoś się do służb/ wolontariuszy.

Po ustaniu zagrożenia dokonaj oceny i wyciągnij wnioski na przyszłość:

• przeanalizuj swoje zachowanie podczas zagrożenia – czy miałeś przygotowany plan, odpowiednie zapasy i umiejętności, które pomogły Ci przetrwać;
• zidentyfikuj błędy, które mogły wpłynąć na Twoje bezpieczeństwo, np. brak znajomości tras ewakuacyjnych, zbyt małe zapasy wody czy żywności;
• oceń, jak Twoja społeczność (rodzina, sąsiedzi, lokalne grupy) zareagowała na zagrożenie np. czy mieliście plan? czy działania były skoordynowane? czy komunikacja była wystarczająco skuteczna;
• uwzględnij swoje doświadczenia w ewaluacji przygotowania do zagrożeń np. poprzez dopracowanie planu reagowania czy zabezpieczenie miejsca zamieszkania lub przemyślenie procedur ewakuacyjnych.

Odporność na przyszłe zagrożenia wymaga zaangażowania i systematycznego działania:

• naucz się podstaw rozpoznawania zagrożeń w tym zagrożeń hybrydowych;
• zabezpiecz się na najważniejsze skutki zagrożeń: głód, pragnienie, choroba, urazy, zbyt wysokie i zbyt niskie temperatury;
• weź udział w szkoleniach z pierwszej pomocy lub medycyny taktycznej; 
• poznaj techniki zarządzania stresem i radzenia sobie w sytuacjach zagrożenia, aby wzmocnić swoją i najbliższych odporność psychiczną;
• regularnie sprawdzaj stan swoich zasobów w domu i aktualizuj je zgodnie z potrzebami;
• rozmawiaj, regularnie aktualizuj i ćwicz z bliskimi plany awaryjne i ewakuacyjne; 
• rozwijaj krytyczne myślenie oraz podejście do informacji, które docierają do Ciebie z różnych źródeł, szczególnie w mediach społecznościowych;
• spróbuj zorganizować w swoim sąsiedztwie grupy, które wspólnie planują działania np. pomoc w ewakuacji, dystrybucję zapasów czy opiekę nad osobami starszymi.